دارو درماني در گروههاي مختلف افراد

هر کسي ممکن است به نوعي به درمان دارويي جواب بدهد . مثلاً بعضي ها با خوردن يک دارو مشکلي برايشان پيش نمي آيد حال آنکه شخص ديگري که همان دارو را مصرف مي کند .
است دچار عوارض نامطلوب بشود . با وجود اين ، پزشکان مي دانند که بعضي ها بهنگام مصرف دارو در معرض خطر بيشتري هستند . علت آن است که بدن اينگونه افراد بطور متفاوتي با دارو کار مي کند و دارو در آنها اثر مشخص يا خاصي بجا مي گذارد . کساني که در معرض خطر قرار دارند عبارتند از اطفال ، کودکان ، زنان باردار و شيرده ، سالخوردگان و کسانيکه بيماري طولاني مدت دارند بويژه آنهايي که مبتلا به ناراحتي کبد يا کليه هستند .
بعضي ها که به توجه مخصوص نياز دارند آنهايي هستند که با مصرف داروي ديگر به خاطر سابقه حساسيت بدن دچار ناراحتي مي شوند . زماني که پزشکان براي اين گروههاي خطر دارو تجويز مي کنند درانتخاب داروي مناسب دقت بيشتري بخرج مي دهند ، مقدار دارو را تنظيم مي کنند و دقيقاً‌بر اثرات درمان نظارت مي نمايند . اگر فکر مي کنيد شا جزو گروه خطر هستيد حتماً پزشک را در جريان شرايط خاصي که داريد بگذاريد و يا اگر داروهاي بدون نسخه مي خريد و تصور مي کنيد ممکن است نسبت به آن دچار عوارض جانبي شويد با پزشک يا داروساز مشورت کنيد .

اطفال و کودکان
 

اطفال و کودکان نسبت به بزرگسالان به داروي کمتري احتياج دارند زيرا وزن بدن آنها نسبتاً‌ پايين است است . به علاوه ، به علت ترکيبات متفاوت بدن و نيز توزيع چربي در بدن و نيز تفاوت در حالتهاي رشد و کار اندامهايي مثل کبد و کليه ها در سنين مختلف به بچه ها نمي توان داروي مربوط به بزرگسالان را داد . لذا لازم است مقدار دارو به روش پيچيده تري محاسبه گردد و در اين محاسبه به سن و وزن کودک توجه شود .

زنان باردار
 

براي آنکه جنين رشد خوب و سالمي داشته باشد در دوران حاملگي مراقبتهاي کافي بعمل آيد . داروهايي که مادر مصرف مي کند مي تواند از جفت عبور کرده و وارد جريان خون جنين بشود . برخي داروها بويژه در مراحل خاصي از بارداري خطر اختلال رشد و عقب ماندگي يا مشکلات بعد از وضع حمل را بوجود مي آورند و مي توانند سلامتي مادر را در دوران حاملگي به خطر اندازند . بسياري از داروها در دوران حاملگي اثر سوء دارند و برخي بي ضررند اما در بسياري از موارد هنوز از بابت ايمن يا مضر بودن بعضي از داروها اطمينان حاصل نشده است . بنابراين هنگام حاملگي يا زماني که قصد حامله شدن داريد قبل از مصرف هر گونه داروي تجويزي يا غيرتجويزي ( بدون نسخه ) بهتر است با دکتر مشورت کنيد . از مصرف داروهايي مثل ماري جوانا ، نيکوتين يا الکل بايد خودداري شود . پزشک فوايد دارودرماني و خطراتي را که ممکن است در بر داشته باشد به شما يادآوري مي کند اين مسآله بويژه هنگامي اهميت زياد دارد که شما بخاطر بيماريهاي مزمن مثل صرع ، فشارخون بالا و ديابت مجبور هستيد بطور منظم دارو مصرف کنيد .

داروها چگونه از جفت عبور مي کنند ؟
 

جفت همانند يک صافي بين جريان خون مادر وجريان خون جنين عمل مي کند . جفت اجازه ميدهد مولکولهاي کوچک مواد غذايي وارد خون جنين شوند اما ذرات بزرگتر مثل سلولهاي خون را از خود عبور نمي دهد . مولکولهاي دارو نسبتاً‌ کوچک هستند و مي توانند به آساني از سد جفت عبور کنند.

داروها و مراحل بارداري
 

حاملگي به سه مرحله موسوم به سه ماهه اول ، دوم و سوم تقسيم ميشود و بسته به سه ماهه اي که قرص در آن دوره مصرف مي شود داروها اثرات متفاوتي بر مادر ، ‌جنين يا هر دو اعمال مي کنند .

شيردادن ( با سینه مادر(
 

داروها چگونه وارد شير مادر مي شوند ؟
غدد توليد کننده شير در پستان مادر بوسيله شبکه اي از رگهاي خوني احاطه شده اند . مولکولهاي کوچک موادي مثل داروها از خون گذشته وارد شير مي شوند . داروهايي که براحتي در چربي حل مي شوند مي توانند با غلظت بيشتري در مقايسه با داروهاي ديگر وارد شير بشوند . همانطور که داروها مي توانند از راه جفت بچه منتقل شوند مي توانند از شيرمادر نيز به خون بچه راه پيدا کنند . اين بدان معني است که نوزاد شيرخوار مي تواند مقادير اندکي از داروهايي که مادر مي خورد را دريافت کند . در بسياري از موارد از اين نظر مشکلي پيش نمي آيد زيرا مقدار دارويي که وارد شير مي شود آنقدر کم است که اثر جدي بر کودک نمي گذارد ، اما برخي داروها مي توانند اثرات نامطلوبي بر نوزاد اعمال کند . آنتي بيوتيک ها مي توانند نوزاد را حساس کنند و نهايتاً منجر به ايجاد حساسيت به آن دارو شود . مسکنها مي توانند نوزاد را خواب آلود کند و مشکلات تغذيه اي بوجود آورند . به علاوه ، برخي داروها قادرند مقدار شيرمادر را کاهش دهند . پزشکان معمولاً به زنان شيرده فقط داروهاي ضروري تجويز مي کنند . اگر مادري در حين شيردهي مجبور به مصرف منظم دارو باشد بايد نوزاد وي از نظر عوارض نامطلوب تحت نظارت دقيق پزشکي قرار گيرد .

سالخوردگان
 

بعضي داروها مي توانند براي افراد مسن خطرناک باشند . اين امر تا حدودي به علت تغييرات فيزيکي ناشي از کهولت و تا حدودي به خاطر آن است که بعضي از سالخوردگان مجبورند همزمان چند داروي مختلف مصرف کنند . ديگر اينکه آنها بدرستي قادر نيستند از خود مراقبت کنند و يا اطلاعات لازم را در مورد داروها ندارند .

تغييرات فيزيکي ( جسمي )
 

در افراد سالخورده خطر تجمع دارو در بدن بيشتر است زيرا کبد آنها مثل سابق قادر نيست داروها را تجزيه کند و کليه ها نمي توانند آنها را بطور مؤثر دفع نمايند . به همين دليل ، در برخي موارد ، مقدار دارو در حد طبيعي براي يک بزرگسال عوارض جانبي ايجاد مي کند و نصف مقدار آن مي تواند براي بوجود آوردن اثرات درماني بدون عوارض جانبي کافي باشد . همچنين افراد مسن ، بيشتر از جوانان دارو مصرف مي کنند . بسياري از آنها در يک زمان دو يا چند دارو مصرف مي کنند . جدا از افزايش تعداد داروها در سيستمهاي آنها ، مصرف بيش از يک دارو در يک زمان مي تواند تداخلهاي دارويي ناگوار بوجود آورد .
همانطور که انسان بيشتر پا به سن ميگذارد برخي از اندامهاي وي ، مثل مغز و سيستم عصبي ، به دارو حساسيت بيشتر پيدا مي کنند لذا احتمال بروز عوارض جانبي دارو در اين دو اندام بالا مي رود . مشکل مشابهي نيز مي تواند به علت تغييرات نسبت چربي بدن نيز پديد آيد .

داروها و بيماري کبد و کليه
 

داروها و بيماري مزمن کليه
 

کسانيکه ضعف کليوي دارند بيشتر دچار عوارض جانبي ناشي از دارو مي شوند . اين امر به دو دليل است : اول اينکه چون مقدار کمتري دارو از بدن دفع مي شود مقدار بيشتري دارو در بدن تجمع مي يابد . دوم اينکه ، بيماري کليه مي تواند باعث هدر رفتن پروتئين از طريق ادرار بشود و در نتيجه مقدار پروتئين خون را پايين مي آورد . بعضي داروها به پرتئينهاي خون مي چسبند و اگر پروتئين کمتري در خون وجود داشته باشد بيشتر در بدن آزاد و فعال مي شود .

داروها و بيماري کبد
 

بيماريهاي حاد کبد مثل سيروز کبدي و هپاتيت بر نحوه تجزيه داروها اثر مي گذارند . اين امر باعث تجمع و سميت برخي داروها در بدن مي شود افراد مبتلا به اين بيماريها وموارد مشابه آنها بايد قبل از مصرف هر گونه دارو ، حتي داروهاي بدون نسخه از پزشک اجازه بخواهند . از مصرف بسياري از داروها بايد بطور کامل اجتناب کرد زيرا در کسانيکه نارسايي يا ضعف کبدي دارند مي تواند ايجاد کما يا بيهوشي بکند .
وابستگي دارويي
اصطلاح وابستگي دارويي بسيار گسترده تر از چيزي است که تصور مي شود . خيلي ها با شنيدن اين اصطلاح به ياد مصرف موادمخدر مثل هرويين يا الکل مي افتند . اما ميليونها نفر از مردم به نوعي ، وابستگي دارويي به موادي چون کافئين موجود در قهوه و چاي ، نيکوتين تنباکو و برخي داروهاي مجاز و تجويزي مثل مسکنها ،‌ داروي خواب آور و آرامبخشها ( داروي ضد اضطراب ) دارند .

وابستگي رواني و جسمي
 

منظور از وابستگي دارويي آن است که شخص نمي تواند مصرف يک ماده يا دارو را تحت کنترل خود بگيرد . اين ناتواني دو جنبه دارد . يکي وابستگي رواني است و آن حالتي از احساس است که شخص ميل مفرطي به يک دارو ، بخاطر اثرات مطلوب آن دارد و فقدان آن وي را آزرده مي کند . وابستگي فيزيکي يا جسمي که اغلب با وابستگي رواني همراه است به صورت سازگاري بدن به يک دارو يا الکل مي باشد که دوري از آنها اختلالات فيزيکي شديد بوجود مي آورد . يکي از مشخصه هاي ديگر وابستگي فيزيکي ، بوجود آمدن تحمل نسبت به اثرات دارو است . امروزه اصطلاح وابستگي دارو را بر کلمه اعتياد ترجيح مي دهند زيرا اعتياد به معناي مصرف اجباري يک ماده است که منجر به زيانهاي جسمي ، رواني يا اجتماعي مي شود در حاليکه منظور از وابستگي ، ادامه مصرف دارو صرفنظر از مفيد يا زيانبار بودن آن است .

داروهايي که وابستگي مي آورند
 

خيلي ها که نياز به مصرف مکرر دارو دارند نگرانند که مبادا به داروهايشان وابسته شوند . در واقع تعداد اندکي از داروها ايجاد وابستگي فيزيکي مي کنند و بيشتر آنها موادي هستند که روحيه يا رفتار را دگرگون مي کنند مثل هروئين و ضد دردهاي مخدر ( مورفين ، پتيدين و داروهاي مشابه ) داروهاي خواب آور و ضد اضطراب ( بنزوديازپينها و باربيتوراتها ) داروهاي ضد افسردگي و محرکهاي سيستم عصبي ( آمفتامينها ، کوکائين و نيکوتين )
مصرف نيکوتين به شکل تنباکو و مصرف کنترل شده يا نشده ضد دردهاي مخدر بطور ثابت و مکرر ادامه يابد منجر به وابستگي فيزيکي مي شود .

درمان و استفاده شخصي از داروها
 

يک داروي تجويز شده به خودي خود پاسخ مفيدي بوجود نمي اورد . براي آنکه يک دارو بيشترين فايده را داشته باشد بايد مطابق دستور پزشک يا سازنده مصرف گردد . تخمين زده مي شود که دو نفر از هر پنج نفر که دارو برايشان تجويز مي شود آنرا بدرستي مصرف نمي کنند ( البته اگر مصرف کنند ) . دلايل اين امر عبارتند از عدم درک دستورات ،‌ ترس از عوارض جانبي و عدم انگيزه از ادامه درمان ناشي از ناپديد شدن نشانه هاي بيماري . شما موظف هستيد داروي تجويز شده را به موقع و مطابق دستور مصرف نماييد . براي اين کار ، بايد بدانيد از کجا درباره دارو اطلاعات کسب کنيد و اطمينان حاصل کنيد که دستورات را خوب فهميده ايد .

داروهاي آزاد يا بدون نسخه
 

منظور از داروهاي آزاد آنهايي هستند که به نسخه نياز ندارند . اينگونه داروها اگر مطابق دستور مصرف شوند عوارض جانبي چنداني در بر ندارند و مي توان آنها را شخصاً تهيه و مصرف نمود .
البته مثل ساير داروها اگر سوء مصرف شوند زيانبار خواهند بود .
اينکه اين داروها را براحتي مي توان خريداري کرد دليل آن نيست که بي ضرر هستند ، بنابراين بهنگام مصرف داروهاي آزاد بايد همان احتياط هايي را که براي داروهاي نسخه دار بعمل مي آورديد رعايت کنيد .

مصرف داروهاي بدون نسخه
 

بايد قبل از مصرف دقيقاً دستورات روي هر دارو را بخوانيد و آنها دقيقاً اجرا کنيد . بويژه به نکات مربوط به مقدار مصرف دارو و زمان مراجعه به پزشک نيز توجه نماييد . دارو ساز معمولاً منبع اطلاعاتي خوبي براي داروهاي آزاد است . وي مي تواند بگويد چه چيزي براي ناراحتي شما مناسب است و همچنين مي تواند به شما بگويد که داروهاي بدون نسخه چه موقع بي اثر هستند . قبل از خريد هر گونه داروي آزاد براي بچه ها بايد با پزشک مشورت کنيد .

داروهاي نسخه دار
 

اينطور نيست که داروهاي نسخه دار قويتر از داروهاي بددون نسخه باشند . در واقع غالب پزشکان سعي مي کنند داروهايي را تجويز کنند که بدون نسخه نيز غيرقابل تهيه هستند . داروهايي که فقط با عرضه نسخه به داروخانه ها قابل تهيه مي باشند آنهايي هستند که امکان ذکر برچسب خاصيت دارو بطور مطمئن و بدون تجويز پزشک روي برچسب وجود ندارد . وقتي پزشک نسخه مي نويسد معمولاً ‌درمان را با مقدار پايين دارو شروع مي کند . اين مقدار را ممکن است بر اساس وجود يا عدم وجود عوارض جانبي کاهش يا افزايش دهد و يا داروي مؤثرتري به جاي آن تجويز نمايد.
منبع:www.irshafa.ir
/ن